اثربخشی برنامه‌درسی شطرنج بر مهارت‌های شناختی و فراشناختی دانش‌آموزان دارای اهمال‌کاری تحصیلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه آموزش علوم تربیتی، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی 889-14665، تهران، ایران Email: r.saberi@cfu.ac.ir

2 آموزگار ابتدایی ناحیه دو کرمان

3 گروه آموزش تربیت بدنی، دانشگاه فرهنگیان، صندوق پستی 889-14665، تهران، ایران

10.22034/ise.2025.17991.1174

چکیده

زمینه و هدف: اهمال‌کاری تحصیلی یکی از چالش‌های مهم نظام آموزشی است که می‌تواند عملکرد تحصیلی و رشد مهارتی دانش‌آموزان را تحت‌تأثیر قرار دهد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش برنامۀ درسی شطرنج بر بهبود مهارت‌های شناختی و فراشناختی دانش‌آموزان دارای اهمال‌کاری تحصیلی انجام شد. تمرکز اصلی بر شناسایی نقش بازی شطرنج در ارتقای قابلیت‌های ذهنی و تنظیم‌شدگی یادگیری این دانش‌آموزان بود.
روش: مطالعه به شیوه‌ای شبه‌آزمایشی انجام شد و جامعۀ آماری آن شامل دانش‌آموزان دختر و پسر پایۀ ششم ناحیۀ ۲ شهر کرمان در سال تحصیلی ۱۴۰۲–۱۴۰۳ بود. از طریق نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای، ۷۲ دانش‌آموز اهمال‌کار انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه کنترل و آزمایش (هرکدام ۳۶ نفر) تقسیم شدند. ابزار گردآوری داده‌ها شامل پرسشنامۀ اهمال‌کاری سواری (۱۳۹۰)، مهارت‌های شناختی نجاتی (۱۳۹۲) و مهارت‌های فراشناختی مختاری و ریچارد (۲۰۰۲) بود.
یافته‌ها: نتایج تحلیل داده‌ها نشان داد که آموزش برنامۀ شطرنج تأثیر معناداری بر بهبود مهارت‌های شناختی از جمله حافظه، توجه انتخابی و پایدار، کنترل مهاری، تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی، شناخت اجتماعی و انعطاف‌پذیری شناختی دارد (P<0.001). همچنین، در حوزۀ مهارت‌های فراشناختی نیز ارتقاء معناداری در راهبردهای کلی خواندن، حل مسئله و راهبردهای حمایت از خواندن مشاهده شد (P<0.001).
بحث و نتیجه‌گیری: یافته‌های این پژوهش حاکی از آن است که آموزش شطرنج می‌تواند به‌عنوان ابزاری مؤثر در تقویت مهارت‌های شناختی و فراشناختی دانش‌آموزان دارای اهمال‌کاری تحصیلی مورد استفاده قرار گیرد. این نتایج می‌تواند برای معلمان، مشاوران آموزشی و برنامه‌ریزان درسی به منظور طراحی فعالیت‌های آموزشی مؤثر و هدفمند قابل توجه باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Chess Curriculum on Cognitive and Metacognitive Skills of Students with Academic Procrastination

نویسندگان [English]

  • reza saberi 1
  • mahin kamali 2
  • morad hossani 3
1 Department of Educational Sciences, Farhangian University, Tehran, Iran Email: r.saberi@cfu.ac.ir
2 teacher of kerman
3 Department of physical education, Farhangian University, Tehran, Iran(Corresponding Author)
چکیده [English]

Objective: The present study aimed to investigate the effectiveness of a chess curriculum on the cognitive and metacognitive skills of students with academic procrastination. Method: The research method was quasi-experimental, and the statistical population included sixth-grade male and female students in District 2 of Kerman city during the 2023-2024 academic year. The sampling method was cluster random sampling, through which 72 procrastinating students were selected and divided into a control group (36 students) and an experimental group (36 students). Data were collected using Savari's Procrastination Questionnaire (2011), Nejati's Cognitive Skills Questionnaire (2013), and Mokhtari and Richard's Metacognitive Skills Questionnaire (2002). Findings: The findings indicated that the chess curriculum significantly improved cognitive skills such as memory, selective attention, inhibitory control, decision-making, planning, sustained attention, social cognition, and cognitive flexibility (P < 0.001). Additionally, chess training significantly enhanced metacognitive skills, including general reading strategies, problem-solving, and supportive reading strategies (P < 0.001). Conclusion: Based on the findings, it can be concluded that chess training can strengthen students' cognitive and metacognitive skills, and this outcome should be considered by curriculum plan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • chess training
  • academic procrastination
  • curriculum
  • cognitive abilities
  • elementary school